ارتوسرجری یا جراحی ارتوگناتیک چیست؟
ارتوسرجری یا جراحی ارتوگناتیک چیست؟
جراحی ارتوگناتیک یا ارتوسرجری (به انگلیسی Orthognathic surgery) به عمل جراحی گفته میشود که بهقصد اصلاح موقعیت فک و صورت و برای تصحیح طیف گستردهای از بینظمی جزئی و کلی اسکلتی و دندانی، اعم از بینظمیهای فک و دندانها انجام میشود. برای بررسی این روش درمان در ادامه با گروه ارتوسرجری همراه باشید.
ارتوسرجری یا جراحی ارتوگناتیک چیست؟
ارتوگناتیک اصطلاحی مرکب ساختهشده از کلمات یونانی «orthos» به معنی «راست» و «gnathic» به معنی «مربوط به فک» میباشد. ازاینرو عبارت ارتوگناتیک را میتوان به معنی «درست و مرتب کردن فک» معنی کرد. در دنیای پزشکی امروز، این عبارت بهطور خاص به درمانهای جراحی فک برای صاف کردن و / یا هماهنگی مجدد آن اشاره دارد.((http://www.cmsllc.com/procedures/orthognathic-surgery/))
در ایران بیشتر ترجیح داده میشود از واژه ارتوسرجری که سادهتر است استفاده شود. ارتوسرجری بااینکه خود ریشههای یونانی «orthos» به معنی «راست» و سرجری «cheirourgikē» به معنی «کار دست» را دارد ولی بهطور عمومی به معنی «ارتودنسی همراه با جراحی» تعبیر میشود.
از ارتوسرجری در موارد مشکلات رشدی، ساختاری، توقف تنفس یا آپنه خواب((sleep apnea))، اختلالات TMJ یا مفصل گیجگاهی فکی، مال اکلوژن ناشی از عدم تطبیق اسکلتی و یا مشکلات دیگر ارتودنسی که نمیتوان بهراحتی با بریس دندانی درمان نمود استفاده میشود.
عمل ارتوسرجری میتواند باعث شود که صحبت کردن، تنفس و جویدن مواد غذایی در بیمار بهبود یابد. در ارتوسرجری هدف اصلی اصلاح مشکلات عملکردی بیمار است، ولی در برنامهریزی برای این عمل موارد زیباییشناسی ظاهر بیمار نیز بهطور گسترده در نظر گرفته میشود.((http://myoms.org/procedures/corrective-jaw-surgery))
واژه جراحی ارتوگناتیک اولین بار توسط هارولد هارگیس((Harold Hargis)) ابداع شد، در این نوع درمان استخوان را میتوان برش داد و دوباره آنها را در جهت و راستای درست موردنظر پزشک قرارداد؛ سپس آنها را به هم و یا به صفحات مهارکننده پیچ نمود. جراحی ارتوگناتیک همچنین جراحی فک اصلاحی((corrective jaw surgery)) نیز نامیده میشود.
ارتوسرجری را میتوان در درمان بیماریهای مادرزادی مانند شکاف کام و لب نیز استفاده نمود.((Bill J, Proff P, Bayerlein T, Blens T, Gedrange T, Reuther J (September 2006). “Orthognathic surgery in cleft patients”. J Craniomaxillofac Surg. 34 (Suppl 2): 77–81. doi:10.1016/S1010-5182(06)60017-6. PMID 17071397.))
چه کسانی نیازمند جراحی فک هستند؟
برآورد شده است که حدود 5٪ از جمعیت انگلستان یا ایالاتمتحده آمریکا در حال حاضر دارای ناهنجاریهای فکی- دندانی میباشند که نمیتوان آن را بهتنهایی با ارتودنسی درمان نمود و نیاز به عمل جراحی ارتوسرجری بهعنوان بخشی از درمان قطعی دارند.((Posnick, Jeffrey C. (September 2013). Orthognatic Surgery: Principles and Practice. Amsterdam: Elsevier. pp. 61–68. doi:10.1016/B978-1-4557-2698-1.00003-4. ISBN 978-145572698-1)) ((Harrington C, Gallagher JR, Borzabadi-Farahani A (2015). “A retrospective analysis of dentofacial deformities and orthognathic surgeries using the index of orthognathic functional treatment needs (IOFTN).”. Int J Pediatr Otorhinolaryngol. 79 (7): 1063–6. doi:10.1016/j.ijporl.2015.04.027. PMID 25957779)) ((Borzabadi-Farahani A, Eslamipour F, Shahmoradi M (2016). “Functional needs of subjects with dentofacial deformities: A study using the index of orthognathic functional treatment need (IOFTN)”. J Plast Reconstr Aesthet Surg. 69 (6): 796–801. doi:10.1016/j.bjps.2016.03.008. PMID 27068664))
جراحی ارتوگناتیک میتواند برای اصلاح موارد زیر استفاده شود:
- اختلاف رشد فک (اختلاف قدامی خلفی، عمودی و یا عرضی)((Ortho Criteria. AAOMS.org. American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons. Retrieved 2014-11-05))
- اختلاف اسکلتی صورت همراه با آپنه خواب، نقص راه هوایی ((airway defects)) و اختلاف بافت نرم((soft tissue discrepancies))
- اختلاف اسکلتی صورت همراه با آسیب مفصل گیجگاهی((temporomandibular joint pathology))
بر اساس گفته انجمن آمریکایی جراحان دهان و فک و صورت (AAOMS)، شرایط زیر نشاندهنده احتمال نیاز بیمار به عمل ارتوسرجری میباشد:((http://myoms.org/procedures/corrective-jaw-surgery))((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))((http://www.colgate.com/en/us/oc/oral-health/cosmetic-dentistry/adult-orthodontics/article/what-does-orthognathic-surgery-cost-0315))
- مشکلات ژنتیکی نامطلوب رشد (رایجترین نوع)
- صدمات یا نقایص مادرزادی صورت هنگام تولد
- درد مزمن فک یا مفصل فک (TMJ) اختلالات گیجگاهی فکی و سردرد و یا دیگر مشکلات فکی((یک فعالیت غیرطبیعی و شدید مرکز رشد با علت ناشناخته در منطقه TMJ))
- مشکل در جویدن و یا گاز گرفتن و بلعیدن مواد غذایی
- اوپن بایت (وجود فضا بین دندانهای بالا و پایین هنگامیکه دهان بسته است)
- عدم تعادل صحیح صورت (عدم تقارن) از جلو یا طرفین
- سابقه جراحات و آسیب دیدن فک و صورت – تروما ((تروما-به انگلیسی: Trauma-در دانش پزشکی به هر نوع ضربه، جراحت، شوک٬ آسیب و حادثه واردشده بر بدن انسان گفته میشود با این شرط که از خارج به بدن وارد شود و عامل درونی یا بیماری در بدن علت ایجاد آسیب نباشد.))
- عقب رفتگی فک پایین و چانه
- بیرونزدگی فک
- عدم توانایی در به هم رساندن لبها در حالت استراحت
- آپنه خواب (مشکلات تنفسی در هنگام خواب، ازجمله خروپف)
- سایش بیشازحد و اختلال در دندانها
- تنفس دهانی غیرارادی
- تومور یا آسیب مؤثر بر فک
جراحی ارتوگناتیک
خوشبختانه، اکثر عدم تناسبهای فک نتیجه مشکلات ژنتیکی در رشد طبیعی است. درنتیجه، بسیاری از برنامههای درمان بهشدت بر بازگشت به عملکرد و زیبایی متعادل در زمان بلوغ استخوانی تأکید دارد.
سه مدل از شایعترین عدم تناسبهای رشد فک را میتوان در شکل زیر ببینید. (شکل 1 – جلو زدگی فک پایین((Mandibular Prognathism))، شکل 2 – عقبماندگی فک پایین((Mandibular Retrognathia)) و شکل 3 – هایپرپلازی عمودی فک بالا((Vertical Maxillary Hyperplasia)) ). ((http://www.cmsllc.com/procedures/orthognathic-surgery/))
این مهم است که بدانید فرایند درمان ارتوسرجری که احتمالاً شامل ارتودنسی قبل و بعد از عمل جراحی میباشد، ممکن است چندین سال طول بکشد.((http://myoms.org/procedures/corrective-jaw-surgery))
برای اینکه تعیین شود آیا شما نیاز به ارتوسرجری و جراحی اصلاح فک دارید یا خیر، بایستی در ابتدا به متخصص ارتودنسی و ترجیحاً متخصصی که تبحر ویژه در جراحی فک دارد، مراجعه نمایید تا وی بعد از بررسی اولیه و مشاوره با گروه جراحی فک و صورت در مورد نحوه درمان شما تصمیم بگیرد.
شکاف لب و کام
درمان ارتوسرجری (ارتودنسی و جراحی ارتوگناتیک) یک گزینه مناسب، تثبیتشده و بهطور گستردهای مورداستفاده برای رشد ناکافی فک بالا در بیماران دارای شکاف لب و کام (لَبشِکَری یا لبشکافته) ((Cleft lip and palate)) میباشد.(( DeLuke, Dean M; Marchand, Anick; Robles, Elizabeth C; Fox, Patricia. “Facial growth and the need for orthognathic surgery after cleft palate repair: Literature review and report of 28 cases”. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery. 55 (7): 694–697. doi:10.1016/s0278-2391(97)90579-6))
در مورد زمان استفاده از روشهای ارتوگناتیک، برای به حداکثر رساندن پتانسیل رشد طبیعی اسکلت صورت، اختلافنظرهایی وجود دارد.((Wolford, Larry M.; Stevao, Eber L.L. (2016-11-10). “Correction of jaw deformities in patients with cleft lip and palate”. Proceedings (Baylor University. Medical Center). 15 (3): 250–254. ISSN 0899-8280. PMC 1276618 . PMID 16333445)) ولی در کل به نظر میرسد بیماران از نتایج جراحی ارتوگناتیک برای شکاف لب و کام، دارای رضایت بالایی هستند.((Munz, S. M.; Edwards, S. P.; Inglehart, M. R. (2011-08-01). “Oral health-related quality of life, and satisfaction with treatment and treatment outcomes of adolescents/young adults with cleft lip/palate: an exploration”. International Journal of Oral and Maxillofacial Surgery. 40 (8): 790–796. doi:10.1016/j.ijom.2011.03.002)) ((Gkantidis, Nikolaos; Papamanou, Despina A.; Christou, Panagiotis; Topouzelis, Nikolaos. “Aesthetic outcome of cleft lip and palate treatment. Perceptions of patients, families, and health professionals compared to the general public”. Journal of Cranio-Maxillofacial Surgery. 41 (7): e105–e110. doi:10.1016/j.jcms.2012.11.034))
عوارض
جراحی فک بهطورکلی زمانی که با همکاری یک متخصص ارتودنسی و یک جراح فک و صورت باتجربه انجام شود، اغلب بدون ریسک و درمانی نسبتاً امن بهحساب میآید. ولی این نوع جراحی نیز مانند هر عمل جراحی دیگر، میتواند با عوارضی مانند خونریزی، تورم، عفونت، تهوع و استفراغ همراه باشد.((Silva AC, O’Ryan F, Poor DB (September 2006). “Postoperative nausea and vomiting (PONV) after orthognathic surgery: a retrospective study and literature review”. J. Oral Maxillofac. Surg. 64 (9): 1385–97. doi:10.1016/j.joms.2006.05.024. PMID 16916674)) همچنین به دلیل آسیب به اعصاب صورت ممکن است صورت دچار بیحسی موقت، یا بهندرت، دائمی گردد.((Eckert AW, Maurer P, Kriwalsky MS, Schubert J (September 2006). “P.292 Complications in orthognathic surgery”. J Craniomaxillofac Surg. 34 (Suppl 1): 206. doi:10.1016/S1010-5182(06)60797-X))
در کل عوارض ناشی از جراحی را میتوان بدین گونه دستهبندی کرد:((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
- از دست دادن خون
- عفونت
- آسیب عصبی
- شکستگی فک
- برگشت فک به موقعیت اصلی و عود دوباره بیماری
- نیاز مجدد به عمل جراحی تصحیحی
- نیاز به درمان ریشه در برخی دندانها
- از دست دادن بخشی از فک
پس از جراحی، نیز شما ممکن است موارد زیر را تجربه نمایید:
- احساس درد و تورم
- مشکلات غذا خوردن که میتوان با مکملهای غذایی و مشاوره با یک متخصص تغذیه برطرف شود
- مدت کوتاهی که طول میکشد تا به ظاهر جدید صورت خود عادت نمایید.
عمل جراحی ارتوسرجری در برخی موارد خیلی نادر نیز باعث شده که بیمار دچار بحران هویتی ((identity crisis)) گردد. به این دلیل که بهموجب جراحی، ساختار صورت جدید تأثیر ذهنی بر چگونه درک بیمار از خود گذاشته است.((Panula K, Finne K, Oikarinen K (October 2001). “Incidence of complications and problems related to orthognathic surgery: a review of 655 patients”. J. Oral Maxillofac. Surg. 59 (10): 1128–36; discussion 1137. doi:10.1053/joms.2001.26704. PMID 11573165)) ولی همانطور که گفته شد، عوارض این عمل جراحی بهندرت رخ میدهد.
بهترین زمان برای شروع درمان ارتودنسی جراحی
توجه داشته باشید که اقدام پیشگیرانه و شناسایی بهموقع بیماری گاهی میتواند باعث شود که بهطور کامل نیاز به عمل جراحی فک از بین برود؛ بنابراین تأکید اکید ما این است که حتماً برای چک آپ دندانهای کودک خود هرسال اقدام کنید.
از طرف دیگر چون سن رشد اسکلتی افراد معمولاً تا حدود سنین 15 تا 17 سال برای زنان و سنین 17 تا 18 سال برای مردان میباشد،((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397)) بهترین زمان برای شروع درمان ناهنجاریهای فک را میتوان 17 سالگی برای زنان و 18 سالگی برای مردان دانست.
درصورتیکه سن بیمار بالاتر از سن رشد اسکلتی باشد، انجام عمل جراحی قطعی میشود و بدون جراحی، مشکل فک بهبود نخواهد یافت.
شروع درمان
ارتوسرجری توسط یک تیم متشکل از متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت انجام میپذیرد. این عمل اغلب شامل بریس گذاری قبل و بعد از عمل جراحی و استفاده از نگهدارنده ها پس از حذف نهایی بریس میباشد.
جراحی ارتوگناتیک برای بازسازی شکاف کام یا سایر ناهنجاریهای وسیع سروصورت نیز موردنیاز است. برای اینکه اطمینان حاصل شود فکین و دندانها بهدرستی پس از عمل جراحی هماهنگ خواهند شد، هماهنگی دقیق متخصص ارتودنسی که ترجیحاً دوره ارتوسرجری را آموخته با جراح فک و صورت ضروری است.
برنامهریزی و طرح درمان
برنامهریزی و طرح درمان برای درمان ارتوسرجری معمولاً شامل مدیریت یک تیم چند رشتهای میباشد. اعضای تیم شامل ارتودنتیستی که دوره ویژه ارتوسرجری را دیده به همراه، تیم جراحی حرفهای فک و صورت و گاهی اوقات درمانگر گفتار و زبان میباشد.
همکاری درمانگر گفتار و زبان بستگی به دلیل عمل جراحی دارد و در برخی موارد میتواند برای به حداقل رساندن عوارض بالقوه جراحی کمک نماید.
همانطور که گفته شد عمل جراحی ارتوسرجری معمولاً تغییرات قابلتوجه ای بر چهره و صورت بیمار میگذارد، به همین دلیل در برخی موارد نیازمند ارزیابی روانی بیمار نیز هستیم تا بتوانیم نیاز بیمار به عمل جراحی را مشخص کنیم و اثر جراحی بر روی بیمار را پیشبینی نماییم.
برنامهریزی و طرح درمان
از رادیوگرافی اشعه X، عکسهای معمولی و مدلهای دندانی برای کمک به برنامهریزی و طرح درمان استفاده میشود. امروزه نرمافزارهایی پیشرفتهای نیز برای برنامهریزی و پیشبینی نتایج نهایی شکل صورت بیمار پس از عمل جراحی، وجود دارد.((Mischkowski RA, Zinser MJ, Kübler AC, Krug B, Seifert U, Zöller JE (December 2006). “Application of an augmented reality tool for maxillary positioning in orthognathic surgery — a feasibility study”. J Craniomaxillofac Surg. 34 (8): 478–83. doi:10.1016/j.jcms.2006.07.862. PMID 17157519)) ((Uechi J, Okayama M, Shibata T, et al. (December 2006). “A novel method for the 3-dimensional simulation of orthognathic surgery by using a multimodal image-fusion technique”. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 130 (6): 786–98. doi:10.1016/j.ajodo.2006.03.025. PMID 17169742)) همه این ابزارها هم برای برنامهریزی و هم برای توضیح عمل جراحی به بیمار و خانواده بیمار مفید است.((Tsuji M, Noguchi N, Shigematsu M, et al. (September 2006). “A new navigation system based on cephalograms and dental casts for oral and maxillofacial surgery”. Int J Oral Maxillofac Surg. 35 (9): 828–36. doi:10.1016/j.ijom.2006.02.024. PMID 16690251)) نرمافزارهای پیشرفته این امکان را به پزشک و بیمار میدهد که نتایج پیشبینیشده عمل جراحی را قبل از عمل مشاهده نماید.
گاهی اوقات نیز در موارد سخت از برنامهریزی جراحی مجازی VSP ((virtual surgical planning – VSP)) برای تمرین و هدایت جراح استفاده میکنیم تا به نتیجه کاملاً مطلوب برسیم.((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
برنامهریزی و طرح درمان
هدف اصلی جراحی فک رسیدن به بایت صحیح و هماهنگی صحیح فکین و دندانها میباشد. درحالیکه اصلاح فکی-دندانی مهم است، اگر زیبایی چهره نیز در نظر گرفته نشود درنتیجه تغییرات استخوان ممکن است ساختار صورت به یک نتیجه غیر زیبا منجر شود.((Arnett GW, Gunson MJ (September 2004). “Facial planning for orthodontists and oral surgeons”. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 126 (3): 290–5. doi:10.1016/S0889540604005232. PMID 15356488)) برای همین تأکید میشود که حتماً ارتودنتیستهایی که دوره ویژه ارتوسرجری را دیدهاند همراه با تیم جراحی اقدام به این درمان نمایند چراکه این گروه از متخصصین ارتودنسی در طرحریزی درمان ارتوگناتیک مهارت دارند.
جراحی ارتودنسی همچنین بهعنوان یک درمان بسیار موفق (90-100٪) برای آپنه انسدادی خواب استفاده میشود.((Prinsell JR (December 1999). “Maxillomandibular advancement surgery in a site-specific treatment approach for obstructive sleep apnea in 50 consecutive patients”. Chest. 116 (6): 1519–29. doi:10.1378/chest.116.6.1519. PMID 10593771)) در مرحله برنامهریزی باید توجه زیادی برای حداکثر کردن راه هوایی نمود.
طرز اجرا
مرحله اول – ارتودنسی قبل از جراحی فک
در اغلب موارد مرحله اول درمان ارتوسرجری، شامل بریس گذاری قبل از عمل جراحی فک میباشد. در این مرحله ارتودنتیست به مدت 12 تا 18 ماه قبل از عمل جراحی اقدام به نصب بریس ارتودنسی میکند تا دندانهای بیمار بهجای درست خود منتقل شوند و همسطح و تراز گردند. گاهی اوقات، تفاوت در نحوه تناسب دندان باهم باعث میشود که ارتودنتیست مجبور شود بهوسیله تغییر شکل دندانها یا پوشش دندان با تاج یا با استفاده از هر دو روش به اصلاح کامل و تنظیم دندانها و بایت بیمار بپردازد.
ابزارهایی مثل سیتیاسکن سهبعدی، هدایت کامپیوتری برنامهریزی طرح درمان و استفاده از ابزارهایی مانند مینی اسکرو موقت ارتودنسی در این مرحله ممکن است به حرکت سریعتر دندانها و کاهش زمان موردنیاز برای استفاده از بریس منجر شود.((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
مرحله دوم – جراحی فک
در مرحله بعدی جراحی فک ممکن است بر روی فک بالا، فک پایین، چانه و یا هر ترکیبی از این موارد همزمان انجام شود. جراحی فک توسط جراحان باتجربه فک و صورت و معمولاً زیر بیهوشی عمومی در بیمارستان انجام میشود. برای این جراحی بیمار بایستی یک تا چهار روز در بیمارستان بخوابد.
اصلاحات موردنظر توسط ایجاد برش در استخوان فک پایین و / یا فک بالا و جابجا کردن قطعات برش خورده به مکان دلخواه انجام میگیرد. معمولاً عمل جراحی تحت بیهوشی عمومی و با استفاده از لولهگذاری بینی بهجای لولهگذاری دهان صورت میپذیرد. این نوع لولهگذاری اجازه میدهد که دندان در حین عمل جراحی نیز دارای بریس باشد.
عمل جراحی فک اغلب شامل برش پوست نیست و بهجای آن، جراح در اکثر مواقع قادر است از طریق فضای داخل دهان جراحی را انجام دهد؛ بنابراین هیچ زخمی بر روی صورت، چانه، فک یا اطراف دهان وجود نخواهد داشت. بااینحال، گاهی اوقات برشی کوچک ممکن است در خارج دهان موردنیاز باشد.
جراح استخوانهای فک بیمار را برش میزند و آنها را به موقعیت صحیح موردنظر هدایت خواهد کرد. هنگامیکه جابهجایی فک به اتمام رسید، جراح با استفاده از صفحات استخوانی کوچک، پیچ، سیم و الاستیکها، استخوانهای فک را در موقعیت جدید خود حفظ و تثبیت میکند. این پیچها در طول زمان با ساختار استخوان فک یکپارچه میشوند و در آینده نیازی برای حذف آنها نیست.
در برخی موارد، نیاز است تا قسمتی استخوان به فک اضافه شود و طول فک افزایش یابد. جراح معمولاً این استخوان اضافی را از باسن و یا دنده بیمار استخراج میکند و آن را با صفحات و پیچ در جای خود تثبیت میکند.((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
بیشتر بدانید
استئوتومی
برش استخوان استئوتومی ((Osteotomy)) نامیده میشود. به انجام عمل جراحی بر روی دو فک در یک عمل بهصورت همان زمان نیز، بای استئوتومی فک ((Bi-maxillary osteotomy)) یا برش استخوان دو فک گفته میشود.
برش استخوان بهطور سنتی با استفاده از اره ویژه الکتریکی و فرز انجام میشود. با توسعه اخیر ارههای پیزوالکتریک، برش استخوان سادهتر شده است.
فک بالا را در اکثر مواقع میتوان با استفاده از یک استئوتومی «لفورت 1» ((Le Fort I)) (رایجترین نوع برش) تنظیم کرد. گاهی اوقات ضایعات نیمه میانی صورت باعث میشوند نیازمند استفاده از استئوتومی لفورت 2 و یا لفورت 3 نیز باشیم که البته این تکنیکها بهطور گسترده برای کودکان مبتلابه اختلالات خاص سروصورت مانند سندرم Crouzon استفاده میشوند.
فکها در طول عمل جراحی، توسط سیم فولادی ضدزنگ برای اطمینان از عدم به هم خوردن موقعیت استخوانها بسته و تثبیت خواهند شد. سیم و تثبیتکنندههای داخلی فکها در بسیاری از موارد قبل از اینکه بیمار از بیهوشی خارج شود، برداشته میشوند. ولی برخی از جراحان ترجیح میدهند که تا مدتی فکها توسط سیم بسته باشند.
جراحی فک بالا (استئوتومی فک بالا)
جراحی در فک فوقانی ممکن است برای اصلاح موارد زیر انجام شود:
- عقب رفتگی یا بیرونزدگی قابلملاحظه فک بالا
- دیده شدن خیلی زیاد یا خیلی کمی دندانها در حالت عادی
- کراس بایت
- اوپن بایت
- کاهش رشد از وسط صورت (میدفیشیال هیپوپلازی) ((Midfacial Hypoplasia))
جراح استخوان فک بالایی بیمار را بهطوری برش میزند که کل فک بالا – ازجمله سقف دهان و دندانهای بالایی – یکپارچه حرکت کنند.
بعدازاین مرحله، جراح فک و دندانهای بالایی را به موقعیت صحیح خود هدایت میکند؛ جایی که در آن دندانهای بالایی به درستی بر روی دندان پایینی قرار گیرد. این عملیات را میتوان از قبل بر روی کامپیوتر برنامهریزی و پیشبینی کرد تا میزان ارتودنسی موردنیاز پیش از جراحی را برای کمک به اصلاح هرگونه تفاوت باقیمانده، محاسبه نمود. درواقع ارتودنسی پیش از جراحی باعث میشود در این مرحله تراز دندانها با هم کمترین اختلاف را داشته باشد.
در مرحله آخر نیز هنگامیکه فکین در جای درست خود قرارگرفتهاند، جراح استخوانها را با پلیت و پیچ در موقعیت جدید خود تثبیت میکند. ((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
جراحی فک پایین (استئوتومی فک پایین)
جراحی در فک تحتانی ممکن است برای اصلاح موارد زیر انجام شود:
- عقب رفتگی فک پایین
- بیرونزدگی فک پایین
جراح در استئوتومی فک پایین، برشی عمودی پشت دندان مولر (آسیا) در هر دو طرف فک ایجاد میکند، بهطوریکه جلوی فک بتواند یکپارچه حرکت کند.
سپس جراح میتواند فک را به موقعیت جدید موردنظر خود در جلو یا عقب حرکت دهد.
و درنهایت نیز هنگامیکه فک در جای درست خود قرارگرفته جراح استخوانها را با پلیت و پیچ در موقعیت جدید خود تثبیت میکند. ((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
جراحی چانه
عقب رفتگی شدید فک پایین اغلب همراه با چانه کوچک میباشد. در بسیاری موارد میتوان همراه با جابهجایی فک پایین، چانه را نیز جراحی نمود. با جراحی چانه ((Genioplasty)) میتوان چانه کوچک (کمبود چانه) را اصلاح نمود.
برای این عمل، جراح یک تکه استخوان چانه را از جلوی فک بریده و آن به جلو حرکت میدهد و آن را در موقعیت جدید با صفحه و پیچ تثبیت میکند.((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
مرحله سوم – دوره نقاهت بعد از جراحی
پس از جراحی، دکتر دستورالعملی برای دوره نقاهت بیمار ارائه میکند. مفاد این دستورالعمل اغلب شامل موارد زیر است:((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
- مواد غذایی که بیمار میتواند میل نماید (اغلب مایعات)
- نحوه بهداشت دهان
- اجتناب از دخانیات
- اجتناب از فعالیت شدید
- داروهایی برای کنترل درد
- زمان بازگشت به محل کار یا مدرسه که معمولاً چند هفته بعد از عمل خواهد بود
دوره نقاهت بعد از جراحی
پس از جراحی فک، اغلب بیماران بایستی تا مدتی از رژیم غذایی تمام مایع استفاده نمایند. پس از مدتزمان مشخصشده، مواد غذایی نرم و سپس مواد غذایی سخت را میتوان به رژیم غذایی اضافه کرد. برای سرعت بخشیدن به روند بهبودی، رژیم غذایی بعد از عمل جراحی بسیار مهم است. کاهش وزن به علت عدم اشتها و رژیم غذایی مایع شایع است، اما در صورت امکان باید اجتناب شود.
در برخی از اعمال جراحی، درد ممکن است به دلیل آسیب عصبی جزئی و بیحسی حداقل باشد. در اغلب موارد پزشکان داروهای ضد درد و آنتیبیوتیک پروفیلاکتیک برای بیمار تجویز میکنند؛ چون مقدار زیادی تورم اطراف منطقه فک و در برخی موارد کبودی وجود خواهد داشت. حجم بسیاری از تورم در چند هفته اول از بین خواهد رفت، اما میزانی از کبودیها و تورم ممکن است برای چند ماه باقی بماند.
بیمار بهطور دورهای برای چک آپ نزد جراح میرود تا وی روند درمان و میزان عفونت را بررسی کند و مطمئن شود که هیچچیزی جابهجا نشده است. دورههای زمانی بازدیدها رفتهرفته کاهش مییابد. اگر جراح به دلیل جابهجایی استخوانها از نحوه و مسیر ترمیم استخوان ناراضی باشد، ممکن است عمل جراحی اضافی برای اصلاح روند درمان را توصیه کند. بسیار مهم است قبل از اینکه جراح از روند بهبود رضایت حاصل نکرده و دستور نداده، هیچگونه مواد غذایی را نجوید.
بهبود اولیه جراحی فک معمولاً حدود شش هفته طول میکشد و بهبودی کامل میتواند بیش از 12 هفته طول نیز زمان ببرد.
مرحله چهارم – بعد از جراحی، ادامه فرایند ارتودنسی
بعد از بهبود اولیه فک (شش هفته) ارتودنتیست فرایند مرتب کردن و تراز نمودن دندانهای بیمار را توسط بریس ادامه میدهد. تمامی مراحل ارتودنسی، ازجمله جراحی و بریس گذاری، ممکن است چند سال طول بکشد. هنگامیکه بریس های درمانی برداشته شوند، بیمار برای تثبیت نتایج درمان از نگهدارنده برای نگهداشتن موقعیت دندان استفاده نماید.((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
نتایج درمان ارتوسرجری
درنهایت هدف درمان و اصلاح فک و دندانها با عمل جراحی فک و ارتودنسی این است که بتواند باعث((http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/jaw-surgery/home/ovc-20273397))
- بهبود عملکرد دندانها؛
- توازن ظاهر صورت؛
- بهبود خواب، تنفس، جویدن و بلع شود (که این موضوع دارای مزایای جانبی بهداشت و درمان و روانی بسیاری است)
- و اختلالات گفتاری بهبود یابد؛
مزایای ثانویه جراحی فک نیز شامل موارد زیر میباشد:
- بهبود ظاهر و افزایش زیبایی
- بهبود عزتنفس و افزایش اعتمادبهنفس
نمونههایی از اصلاح ناهنجاری فکی- دندانی متداول
توجه داشته باشید اطلاعات ارائهشده در اینجا بهعنوان یک جایگزین برای مشاوره حرفهای پزشکی، تشخیص و درمان در نظر گرفته نشده است.
هزینه جراحی ارتوگناتیک چقدر است؟
هزینههای ارتوسرجری در شرایط حداقلی، شامل هزینههای ارتودنسی قبل و بعد از عمل جراحی و هزینه خود جراحی ارتوگناتیک شامل هزینه جراح، هزینههای بیمارستان و هزینه داروهای دوره نقاهت میباشد ولی بااینحال، هزینههای نهایی درمان بستگی به نوع مشکلات بیمار دارد و از فردی به فرد دیگر بسیار متغیر است.
چگونه ارتودنسی پیشگیرانه میتوانند هزینههای درمان را کاهش دهد
اگرچه کودکان دارای نقص مادرزادی در ناحیه فک و صورت ممکن است درنهایت نیاز به ارتوسرجری و عمل جراحی فک داشته باشند ولی بهطورکلی عمل ارتوسرجری تنها پس از توقف رشد اسکلتی بیمار انجام میپذیرد.
همانطور که گفته شد توقف رشد اسکلتی برای دختران معمولاً حدود 13 تا 15 و برای پسران 16 تا 18 سالگی میباشد. این یعنی در صورت، تشخیص زودهنگام و درمان مشکلات ارتودنسی یک کودک تا زمان اتمام رشد اسکلتی میتوان گاهی حتی از نیاز به عمل جراحی جلوگیری کرد.
هزینه درمان ارتوسرجری
بدون داشتن بیمه درمانی، هزینه جراحی ارتوسرجری در ایالاتمتحده میتواند از حدود 20 هزار دلار تا بیش از 40 هزار دلار متغیر باشد.((http://health.costhelper.com/orthognathic-surgery.html)) ((http://www.colgate.com/en/us/oc/oral-health/cosmetic-dentistry/adult-orthodontics/article/what-does-orthognathic-surgery-cost-0315))
در ایران نیز هزینههای جراحی ارتوسرجری میتواند بین هفت میلیون تومان تا بیش از بیست میلیون تومان باشد.
علاوه بر مسائل ارتودنسی، عوامل دیگری که میتواند هزینههای جراحی فک را تغییر دهد شامل شدت مشکلات فک و نوع عمل جراحی موردنیاز است. محل زندگی، بیمارستان و نوع آن میتواند بر هزینههای درمان تأثیر بسزایی بگذارد.
ولی درهرحال برای بررسی دقیقتر هزینه های درمان ارتوسرجری، با ما تماس بگیرید تا بعد از معاینه اولیه تو مشخص شدن نحوه درمان براوردی از هزینههای درمانتان مشخص کنیم.
بیمه درمانی و پوشش هزینه های ارتوسرجری
بهطورکلی جراحی اصلاح فک یک عمل پزشکی با جنبه درمانی میباشد و نه زیبایی به همین خاطر برای جلوگیری از مشکلات پزشکی و دندانپزشکی گرانتر در مراحل بعدی زندگی انجام آن لازم و ضروری است. البته متأسفانه در کشور ما تعداد کمی از بیمههای درمانی آنهم بخشی از هزینههای عمل جراحی ارتوگناتیک را پوشش میدهند.
ولی درهرحال برای بررسی دقیقتر حمایت مالی بیمه، بعد از معاینه اولیه ارتودنتیست برای اینکه بدانید بیمه چه هزینههایی را پرداخت میکند و چه هزینههایی را پرداخت نمیکند، بایستی حتماً از کارشناس بیمه خود پرسوجو نمایید.
دکتر فرزین اصلانی
متخصص ارتودنسی و جراحی فک
فلوشیپ ارتودنسی جراحی ( ارتوسرجری )