مال اکلوژن دندان‌ها

مال اکلوژن دندان‌ها

اکلوژن اشاره به هم‌ترازی دندان‌ها و نحوه قرار گرفتن صحیح دندان‌های بالا و پایین بر روی‌هم دارد. انحراف از حالت نرمال اکلوژن به‌عنوان مال اکلوژن شناخته می‌شود. برای بررسی انواع مال اکلوژن در ادامه با گروه ارتوسرجری همراه باشید.

در موقعیت صحیح دندان‌های بالایی باید کمی روی دندان‌های پایینی را بپوشانند و سطوح رویی دندان‌های مولر (آسیا) بالایی باید روی دندان‌های مولر پایینی قرار بگیرند. این طرز قرار گرفتن صحیح را اکلوژن می نامند.

مال اکلوژن دندان‌ها یعنی دندان به‌درستی تراز نیستند و زمانی که فک‌ها بسته می‌شود و دندان‌ها به یکدیگر نزدیک می‌شوند، بهم خوردگی یا رابطه نادرست بین دندان‌های دو قوس دندانی وجود دارد.

بیشتر بدانید:

مال اکلوژن اصطلاح ابداعی ادوارد انگل، «پدر ارتودنسی مدرن» است، ((Gruenbaum, Tamar. Famous Figures in Dentistry Mouth – JASDA 2010;30(1):18)) و مشتق شده از واژه (occlusion) به معنی انسداد است که اشاره به شیوه‌ای دارد که دندان مخالف به هم می‌رسند و جلوی همدیگر را می‌گیرند

(mal- + occlusion = “incorrect occlusion”)
(«انسداد بد» = انسداد + بد)

علائم و نشانه‌ها

مال اکلوژن یک اتفاق نسبتاً شایع است، ((Thilander B, Pena L, Infante C, Parada SS, de Mayorga C (2001). “Prevalence of malocclusion and orthodontic treatment need in children and adolescents in Bogota, Colombia. An epidemiological study related to different stages of dental development.”. Eur J Orthod. 23 (2): 153–167. doi:10.1093/ejo/23.2.153. PMID 11398553.))((Borzabadi-Farahani A, Borzabadi-Farahani A, Eslamipour F (2009). “Malocclusion and occlusal traits in an urban Iranian population. An epidemiological study of 11- to 14-year-old children.”. Eur J Orthod. 31 (5): 477–484. doi:10.1093/ejo/cjp031. PMID 19477970.)) هرچند معمولاً مشکلات مال اکلوژن به‌اندازه‌ای جدی نیستند که نیاز به درمان داشته باشند؛ اما کسانی که مال اکلوژن شدیدتری دارند، برای رفع مشکل نیاز به ارتودنسی و یا گاهی اوقات ارتوسرجری (جراحی ارتوگناتیک) خواهند داشت.

علائم مال اکلوژن عبارت‌اند از: ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm))

• قرارگیری غیرطبیعی دندان
• ظاهر غیرطبیعی صورت و چهره
• مشکل یا ناراحتی در هنگام گاز گرفتن یا جویدن
• دشواری‌های تکلم و گفتاری (نادر)، ازجمله نوک زبانی حرف زدن
• تنفس دهانی (تنفس از طریق دهان بدون بستن لب)

مال اکلوژن شدید بخشی از ناهنجاری‌های سروصورت به‌حساب می‌آید و اصلاح مال اکلوژن می‌تواند خطر ابتلا به پوسیدگی دندان و میزان فشار بیش‌ازحد بر روی مفصل گیجگاهی فکی را کاهش دهد.

مال اکلوژن ممکن است همراه با ناهماهنگی‌های اسکلتی صورت رخ دهد. در ناهماهنگی‌های اسکلتی صورت؛ روابط بین فک بالا و پایین متناسب نیست.

این نوع عدم هارمونی‌های اسکلتی اغلب می‌تواند منجر به تغییر شکل صورت بیمار، تأثیر شدید بر زیبایی چهره و مشکلات تکلم یا تغذیه گردد. در واقع دندان‌های بالایی در جای درست خود، شما را از گاز گرفتن گونه‌ها و لب‌هایتان محافظت می‌کند، و دندان‌های پایینی نیز شما را از گاز گرفتن زبانتان محافظت می‌کند. در صورت بهم خوردن جایگاههای این دندانها کار کرد درست آنها دچار مشکل می شود.

اکثر مال اکلوژن های اسکلتی را تنها می‌توان توسط جراحی ارتوگناتیک درمان کرد.

روش طبقه‌بندی انگل

بسته به روابط قدامی- دندان و فک، مال اکلوژن را با توجه به سیستم طبقه‌بندی انگل (1899) می‌توان به سه نوع تقسیم‌بندی کرد. البته شرایط دیگری نیز وجود دارد که به‌طور مستقیم در این طبقه‌بندی نمی‌گنجد، به‌عنوان‌مثال نامرتبی دندان‌ها

در شکل زیر سه کلاس مال اکلوژن را مشاهده می کنید:

بیشتر بدانید:

ادوارد انگل که به‌عنوان پدر ارتودنسی مدرن شناخته می‌شود، برای اولین بار اقدام به طبقه‌بندی مال اکلوژن ها نمود. وی طبقه‌بندی خود را بر اساس موقعیت نسبی دندان مولر اول بالا انجام داد. ((“Angle’s Classification of Malocclusion”. Archived from the original on 2008-02-13. Retrieved 2007-10-31.))

به عقیده انگل، اکلوژن نرمال به حالتی گفته می‌شود که کاسپ مزیوباکال مولر اول بالا ((Mesiobuccal Cusp)) در شیار باکال مولر پایین ((Buccal Groove)) قرار گیرد و نیز کلیه دندان‌ها در قوس بالا و پایین باید متناسب و بر روی خط اکلوژن (Line of occlusion) که دارای قوس ملایمی است قرار داشته باشند.

هرگونه تغییر و انحراف از این حالت نرمال منجر به مال اکلوژن می‌گردد. در مال اکلوژن ممکن است رابطه قوس‌های دندانی دو فک درست نباشد یا اینکه دندان‌ها در داخل قوس‌های دندانی نسبت به خط اکلوژن منحرف‌شده باشند. ((Proffit WR, Fields HW. Contemporary orthodontics. 3rd ed. St. louis: C.V. Mosby Co; 2000. P. 2.))

همچنین ممکن است مال اکلوژن های مختلفی در سمت چپ و راست قوس دندانی هم‌زمان وجود داشته باشد.

مال اکلوژن کلاس 1

مال اکلوژن کلاس یک ((Neutrocclusion)) شایع‌ترین نوع مال اکلوژن است. ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm)) اگرچه فک‌ها به‌درستی بر روی‌هم قرار دارند و اکلوژن نرمال است، اما دندان‌ها دچار مشکلاتی مثل بی‌نظمی، فاصله بین‌دندانی، کراس بایت، رشد بیش از و یا کمتر از حد، چرخش و یا تداخل هستند. ((http://www.webmd.com/oral-health/tc/types-of-malocclusion-topic-overview))

بیشتر بدانید:

در مال اکلوژن کلاس یک، مولر بالا و پایین به‌درستی بر روی‌هم قرار دارند و رابطه مولر در اکلوژن نرمال و بایت طبیعی است.

مال اکلوژن کلاس 2

مال اکلوژن کلاس دو ((Distocclusion)) – رتروگناتیسم ((Retrognathism))، اورجت، اوربایت -هنگامی رخ می‌دهد که فک و دندان‌های بالا خیلی جلوتر از فک و دندان‌های پایین هستند و به‌شدت فک و دندان‌های پایین را بپوشانند. ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm))

بیماران مال اکلوژن کلاس دو یا فک پائین کوچکی دارند و یا فک بالای آن‌ها جلوتر از حالت طبیعی قرارگرفته است و یا هر دو حالت باهم رخ‌داده است.

بیشتر بدانید:

در مال اکلوژن کلاس دو، کاسپ مزیوباکال مولر اول بالا با شیار مزیوباکال مولر اول پایین تراز نیست و جلوتر از آن قرارگرفته است. در این حالت معمولاً کاسپ مزیوباکال در بین دندان‌های مولر اول و پرمولر دوم قرار می‌گیرد.

مال اکلوژن کلاس 2 دارای دو زیرگروه است:

مال اکلوژن کلاس 2 گروه 1

در مال اکلوژن کلاس 2 گروه 1، بین دو فک اختلاف قابل‌توجهی وجود دارد و بیمار دارای اورجت زیاد می‌باشد و فک و دندان‌های بالا؛ به‌شدت جلوتر از فک و دندان‌های پایین هستند.

مال اکلوژن کلاس 2 گروه 2

در مال اکلوژن کلاس 2 گروه 2، دندان‌های جلویی فک بالا به‌صورت عمودی و یا به سمت عقب قرار دارند و بیمار دارای دیپ بایت شدید ((Deep Overbite)) می‌باشد.

اگرچه در این نوع ناهنجاری بین دو فک اختلاف وجود دارد اما چون دندان‌هایی جلویی فک بالا به‌صورت عمودی و یا به سمت عقب شیب‌دارند اختلاف دو فک کمتر به نظر می‌رسد ولی بی‌نظمی دندان‌های فک بالا و دیپ بایت شدید مشهود می‌باشد.

مال اکلوژن کلاس 3

مال اکلوژن کلاس سه ((Mesiocclusion)) – پروگناتیسم ((Prognathism))، اورجت منفی، آندربایت – هنگامی رخ می‌دهد که فک و دندان‌های پایین خیلی جلوتر از فک و دندان‌های بالا باشند و به‌شدت فک و دندان‌های بالا را بپوشانند. ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm))

بیماران مال اکلوژن کلاس سه یا فک پائین بزرگی دارند و یا فک بالای آن‌ها عقب‌تر از حالت طبیعی قرارگرفته است و یا هر دو حالت باهم رخ‌داده است.

بیشتر بدانید:

در این مورد کاسپ مزیوباکال مولر اول بالا با شیار مزیوباکال مولر اول پایین تراز نیست و عقب‌تر از آن قرارگرفته است. معمولاً زمانی دیده می‌شود که دندان پایینی جلو برجسته‌تر از دندان بالایی جلو باشد.

علت مال اکلوژن

مال اکلوژن دندان‌ها اغلب ارثی است و ممکن است درنتیجه تفاوت بین اندازه فک بالا و پایین و یا بین اندازه فک و دندان ایجاد شود. شکل و یا نقایص فک هنگام تولد مانند شکاف لب و کام نیز ممکن است دلایل مال اکلوژن باشد. ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm))

به‌غیراز موارد ارثی، عادات دهانی و فشار بر دندان یا فک بالا و پایین علل اصلی مال اکلوژن هستند. ((Klein ET., E (1952). “Pressure Habits, Etiological Factors in Malocclusion”. Am. J. Orthod. 38 (8): 569–587. doi:10.1016/0002-9416(52)90025-0))((Graber TM., T (1963). “The “Three m’s”: Muscles, Malformation and Malocclusion”. Am. J. Orthod. 49 (6): 418–450. doi:10.1016/0002-9416(63)90167-2))

در هنگام رشد فعال اسکلتی ((Björk A., Helm S., A; Helm, S (1967). “Prediction of the Age of Maximum Puberal Growth in Body Height” (PDF). Angle Orthod. 37 (2): 134–143. doi:10.1043/0003-3219(1967)037<0134:POTAOM>2.0.CO;2. PMID 4290545.)) تنفس دهانی، مکیدن انگشت و عادات دیگر تا حد زیادی توسعه صورت و قوس دندان تحت تأثیر قرار می‌دهد.((Brucker M., M. (1943). “Studies on the Incidence and Cause of Dental Defects in Children: IV. Malocclusion”(PDF). J Dent Res. 22 (4): 315–321. doi:10.1177/00220345430220041201))((Calisti L. J. P., Cohen M. M., Fales M. H., L. J.; Cohen, M. M; Fales, M. H (1960). “Correlation between Malocclusion, Oral Habits, and Socio-economic Level of Preschool Children”(PDF). J. Dent Res. 39 (3): 450–454. doi:10.1177/00220345600390030501. PMID 13806967.))((Subtelny J. D.; Subtelny J. D. (1973). “Oral Habits – Studies in Form, Function, and Therapy” (PDF). Angle Orthod. 43 (4): 347–383.))((Aznar T., Galán A. F., Marín I., Domínguez A., T; Galán, AF; Marín, I; Domínguez, A (2006). “Dental Arch Diameters and Relationships to Oral Habits” (PDF). Angle Orthod. 76 (3): 441–445. doi:10.1043/0003-3219(2006)076[0441:DADART]2.0.CO;2. PMID 16637724))(( Yamaguchi H., Sueishi K., H; Sueishi, K (2003). “Malocclusion associated with abnormal posture”. Bull Tokyo Dent Coll. 44 (2): 43–54. doi:10.2209/tdcpublication.44.43. PMID 12956088))

علل دیگر عبارت‌اند از: ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm))((Rosenberg, Jack (2010-02-22). “Malocclusion of teeth”. Medline Plus. Retrieved 2012-02-06.))((Lieberman, Daniel E; Krovitz, GE; Yates, FW; Devlin, M; St Claire, M (2004). “Effects of food processing on masticatory strain and craniofacial growth in a retrognathic face” (PDF). Journal of Human Evolution. 46 (6): 655–677. doi:10.1016/j.jhevol.2004.03.005. PMID 15183669.))((Ingervall, Bengt; Bitsanis, E (1987). “A pilot study of the effect of masticatory muscle training on facial growth in long-face children”. European Journal of Orthodontics. 9 (1): 15–23. doi:10.1093/ejo/9.1.15. PMID 3470182.))

• عادات دوران کودکی مانند مکیدن انگشت شست، فشار زبان، بعد از سن 5 سالگی
• دندان اضافی، دندان ازدست‌رفته، دندان نهفته و یا شکل غیرطبیعی دندان
• فک توسعه‌نیافته و کوچک
• استفاده نامتناسب و اشتباه از اپلاینس ها، نگهدارنده ها و یا بریس ها
• عدم هم‌ترازی و بی‌نظمی فک پس از شکستگی آن در آسیب‌های شدید
• تومورهای دهان و فک
• پوسیدگی، التهاب پری اپیکال و از دست دادن دندان‌های شیری نیز رشد صحیح دندان‌های دائمی را تغییر می‌دهد.

شرایط دیگر

انواع دیگر از مال اکلوژن می‌تواند به دلیل اندازه دندان‌ها یا اختلاف افقی، عمودی یا عرضی و عدم تقارن اسکلتی باشد. صورت‌های کشیده ممکن است دچار اوپن بایت شوند، درحالی‌که صورت‌های کوچک‌تر ممکن است همراه با دیپ بایت باشند.

علل متفاوتی برای اوپن بایت و به همین ترتیب برای دیپ بایت وجود دارد. فک فوقانی یا تحتانی می‌تواند بیش‌ازحد یا کمتر از حد رشد نماید و منجر به مال اکلوژن کلاس 2 و یا کلاس 3 شود و برای درمان آن‌ها ممکن است نیاز به ارتوسرجری و جراحی فک (جراحی ارتوگناتیک) به‌عنوان بخشی از درمان کلی داشته باشیم.

عوارض احتمالی مال اکلوژن

عوارض احتمالی مال اکلوژن عبارت‌اند از: ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm))

• پوسیدگی دندان: در صورت عدم رعایت بهداشت صحیح دهان و دندان توسط بیمار
• التهاب دهان و لثه
• در حالت نادر، مشکلات تکلم یا تغذیه و جویدن در طول زمان

پیشگیری از مال اکلوژن

بسیاری از انواع مال اکلوژن قابل‌پیشگیری نیستند. ولی بهتر است عاداتی مانند مکیدن انگشت را کنترل نمود.

شناسایی و درمان زودرس مشکل اجازه می‌دهد تا در درمان نتایج سریع‌تر و موفقیت بیشتری حاصل گردد. ((https://medlineplus.gov/ency/article/001058.htm))

 

دکتر فرزین اصلانی

متخصص ارتودنسی و جراحی فک

فلوشیپ ارتودنسی جراحی ( ارتوسرجری )